گزارشی از نشست نقد و نمایش «کشتار اضطراری»، اثر مهدی قنبریان | فاصله گرفتن از محتوا و گرفتار شدن در فرم

امین راستگو | شهرآرانیوز؛ در این نشست، ابتدا حبیب ا... مرتاضییان، مدرس جامعه شناسی دانشگاه، درباره این نمایش گفت: در جهان مدرن، شما به ظاهر یک انسان دارای حق انتخاب هستی که می‌توانی به مسافرت بروی، تفریح کنی و...، اما در اصل تحت فشار انتخاب‌های متعدد و متنوعی قرار داری که یکی از انتخاب‌های زندگی مدرن امروزی برای بهترشدن روان کاوی است.

وی افزود: در این نمایش می‌بینم که سر کاراکتر اصلی کلاه می‌رود؛ چون به عنوان انسانی در جهان مدرن روان درمانی را انتخاب می‌کند و حتی روان درمان گر به او می‌گوید: خودت باید بخواهی، خودت باید صحبت کنی. در صورتی که من خودی قائل نیستم و معنایی برای آن نمی‌یابم و معتقدم این موجود محصولی است از فشار‌های جامعه مدرنیته.

این جامعه شناس بیان کرد: در تئاتر شخصیت اصلی روی تخت روان درمانی قرار گرفته که ارجاعی است به تخت روان کاوی اتاق فروید که البته در ادامه نمایش تبدیل به تخت مرده شور خانه می‌شود. وی ادامه داد: ما در این نمایش می‌بینیم که نویسنده می‌خواهد راه نجات ناگهانی معرفی کند. نویسنده در گام اول نمایش مخاطب را از روان درمانگر به گام آخر که عشق است، پرتاب می‌کند. به نوعی از ساختارگرایی پریدیم به پسا ساختارگرایی که یکی از ظهورات آن پست مدرنیسم است. این وسط نو ساختارگرایی یا به عبارتی نئوکلاسیسم گم است.

در ادامه نشست سید جواد اشکذری، منتقد تئاتر کشور، با بیان اینکه تئاتر مشهد نیاز به شنیدن دارد، گفت: برگزاری دوباره نشست‌های نقد و بررسی تئاتر باعث می‌شود که کیفیت آثار افزایش یابد.

وی افزود: وقتی شما برای یک مهمانی بر حسب مهمانان و نوع نسبتی که با هم دارند برنامه ریزی و طراحی کنی -که همه چیز انسجام لازم را داشته باشد- برای اجرای تئاتر هم باید طراحی اجرا توسط کارگردان صورت گیرد. در ضیافت تئاتر هزار مخاطب مهمان شما هستند که باید برای محتوا و فرم اثر طراحی لازم صورت گیرد تا مخاطبان سؤال بی جوابی نداشته باشند. اشکذری با بیان اینکه در این نمایش محتوا و داستان با هم تناقضاتی دارند، خاطرنشان کرد: «کشتار اضطراری» با تم عشقی که دارد، سعی کرده است به سمت فضا‌های سورئال نزدیک شود، اما به این دلیل که اثر روایی و داستانی نیست، تم در بستر محتوا فراموش می‌شود.

وی درباره شیوه اجرایی اشتباهی که نسل جدید در تئاتر انجام می‌دهند، گفت: هنرمندان جوانی که متن خود را روی صحنه می‌برند، در زمان نوشتن نمایشنامه نباید به شیوه‌های اجرایی آن فکر کنند و کسی که می‌خواهد در مقام نویسنده کار خود را کارگردانی کند، باید خود را به عنوان نویسنده حذف کند. عضو کانون ملی منتقدان تئاتر کشور با اشاره به اینکه «کشتار اضطراری» اثری دراماتیک نیست، بیان کرد: ما در این اثر شاهد سرگردانی میان نمایشنامه و اجراییم و جای خالی حضور یک دراماتور ژ بین متن تا اجرا حس می‌شود. این نمایش بیشتر شبیه به یک بیانیه است. اول و آخر محتوا و شکل آن یکی است و از فرازو نشیب برخوردار نیست. کنش و واکنشی در بین کاراکتر‌ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: «کشتار اظطراری» فاقد درام است و کارگردان بیشتر درگیر فرم و فضا می‌شود و بر اساس فرم موردنظر به دنبال تکمیل متن خود است. اشکذری خاطرنشان کرد: در این نمایش نشانه‌هایی در اثر می‌بینم، اما مفاهیم کامل آن به مخاطب منتقل نمی‌شود. فضای جهان نمایش اصلا شباهتی به درمانگری ندارد و بیشتر شبیه به یک محاکمه است و ما با حرف‌هایی زیبا روبه رو هستیم که به دیالوگ نمایشی ختم نمی‌شود و برهمین اساس مخاطب نمی‌تواند ارتباطی با آن بگیرد. ما وقتی وارد بحث روان کاوی می‌شویم، باید عمیق‌تر به پرورش شخصیت‌ها بپردازیم.